Notities over het werk, najaar 2021
Pull a string, a puppet moves…
each man must realize
that it can all disappear very
quickly:
the cat, the woman, the job,
the front tire,
the bed, the walls, the
room; all our necessities
including love,
rest on foundations of sand –
and any given cause,
no matter how unrelated:
the death of a boy in Hong Kong
or a blizzard in Omaha . . .
can serve as your undoing.
all your chinaware crashing to the kitchen floor, your girl will enter
and you’ll be standing, drunk,
in the center of it and she’ll ask:
my god, what’s the matter?
and you’ll answer: I don’t know,
I don’t know …
broos Charles Bukowski (1920-1994) schreef dit gedicht in 1972/73 en – hoewel hij het ongetwijfeld vanuit een heel ander uitgangspunt heeft geschreven- lijkt het nu actueler dan ooit. Zo broos is ons bestaan, ergens hoeft maar aan een touwtje te worden getrokken en ons kaartenhuis stort ineen. Het gedicht raakt me, het is heftig en onheilspellend maar vol van beelden.
verloren paradijs Als kind heb ik ervaren hoe aan de vanzelfsprekende veiligheid van mijn thuis, het paradijs van mijn jeugd, abrupt een eind kwam en in mijn werk probeer ik het gegeven ‘het verloren paradijs’ op allerlei manieren te benaderen. In het groot is de paradijselijke toestand van ‘vanzelfsprekende veiligheid’ allang verdwenen. De ontwrichting van de natuur en onze samenleving op deze aarde neemt onrustbarend snel toe en wegkijken is geen optie meer. Mijn aanvankelijke gevoel van optimisme heeft plaats gemaakt voor een extreme verontrusting over wat wij als mensen aanrichten op de aarde.
De ware zondeval uit het paradijs vond volgens de Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau plaats op het moment dat de eerste mens een stuk grond omheide en zei: “Dit is van mij” en dat de mensen om hem heen hem geloofden. Hoeveel misdaden, oorlogen, moordpartijen, ellende en verschrikkingen zouden de mensheid niet bespaard zijn gebleven als iemand toen de palen had uitgerukt en zijn medemensen had toegeroepen: “Luister niet naar deze bedrieger; jullie zijn verloren als jullie vergeten dat de vruchten van de aarde van iedereen zijn en dat de aarde van niemand is”. Deze eerste mens heeft aan een touwtje getrokken..
Het omheinen van een stuk grond was een eerste stap. Inmiddels hebben wij mensen verregaand onze stempel op de aarde drukt: wij dumpen de oceanen vol met plastic, ontbossen regenwouden, vullen de atmosfeer met koolstofdioxide en vissen de zeeën leeg. De sporen van de mens zijn overal. We zijn op een punt aangekomen waarop de mens meer invloed uitoefent op de natuur dan alle “natuurlijke” processen bij elkaar. Intussen is de ongelijkheid tussen mensen groter dan ooit. Voor zoveel mensen is er bijvoorbeeld geen enkele vanzelfsprekende veilgheid van een eigen thuis en is er nauwelijks uitzicht hierop. We veroorzaken catastrofes en weten ze niet te keren. Kortom, de chaos die we hebben aangericht is enorm.
ordening Om grip te krijgen op deze chaos, de onuitputtelijke stroom van beelden die ons dagelijks bereiken en mijn verwarring hierover, verzamel ik die beelden: foto’s van verontrustende en onveilige plekken zoals oorlogsgebieden, droogte, vervuiling, overstromingen, omstreden grensgebieden als broeihaarden voor geweld, vluchtelingenkampen. De wereld is aan het schuiven en ik moet dit voor mezelf in kaart brengen. Een eigen ordening aanbrengen.
papercut collages Dit begint met het uitsnijden van beelden van landschappen waarin deze rampen zich afspelen of afgespeeld hebben. En – als tegenwicht, vanuit een behoefte aan schoonheid- beelden van lieflijke arcadische natuur, natuur waarin we ons thuis voelen en waarnaar we kunnen verlangen. Deze beelden snijd ik uit en beteken ik. En ik breng ze samen in collages, een proces van deconstructie en reconstructie. Ik zoek daarbij naar een balans tussen verleiding/versiering en inhoudelijke betekenis, tussen iets dat van een afstand bezien ‘mooi’ lijkt, maar bij nader beschouwing een rauwe werkelijkheid blijkt te zijn. De collages snijd ik uit, ik probeer een soort uitgesneden papieren tapijten of kantwerken te maken. En hierbij zoek ik de grenzen op van het papier; hoe kwetsbaar kan dit zijn zonder dat het uit elkaar valt? En wat ontstaat er wanneer het uit elkaar valt? Hoe sterk is het, hoeveel kan ik aan elkaar plakken? En hoe krijg ik het ruimtelijk?
antiek theatertje Inspiratiebron hierbij is oa een klein antiek theatertje van mijn oma, waar ik vroeger mee speelde. Je kunt er de coulissen verwisselen en het idee van een nieuwe wereld die je zelf in elkaar kunt zetten, die je ruimtelijk kunt maken, kunt beschijnen met licht en tot leven kunt laten komen fascineert me nog nèt zo als vroeger. Pull a string, a puppet moves.. letterlijk. Door aan een touwtje te trekken kunnen catastrofes ontstaan, maar je kunt je ook dingen ten goede keren, nieuwe werelden laten ontstaan, en dat is wat ik probeer.
ontsnappen aan het platte vlak Al doende vind ik steeds nieuwe technieken uit, soms mislukt het, soms kom ik een stapje verder. Telkens zoek ik naar manieren om de grenzen van het platte vlak op te rekken. Hoe maak ik het papier/een tekening of collage ruimtelijk. Het uitsnijden, het maken van gaten in het papier, het weghalen van het kader (vierkant/rechthoek), het ophangen van het werk op afstand van de muur zodat de schaduw die ontstaat een onderdeel van het werk wordt, het monteren van verschillende lagen achter elkaar; het zijn allemaal manieren om te ontsnappen aan het platte vlak.
papier De keuze voor papier is een bewuste keuze. Op het papier en in de beelden teken ik, zowel met potlood/verf als met een mesje. Maar ook: papier, afkomstig uit de natuur, heeft precies dìe eigenschappen die de natuur heeft: het is zowel kwetsbaar als sterk, zowel verfijnd als duurzaam. En hier is het mij om te doen. Door het uitsnijden ontstaat een kantwerk dat een sterk samenhangend en verfijnd geheel vormt, maar ook kwetsbaar is, nèt zo kwetsbaar als onze samenleving op deze aarde.
Over het werk 2018/2017
Citaat uit toespraak Cees de Boer, bij de opening tentoonstelling Botanica, Drawing Centre Diepenheim, 18 maart 2017
“…Iets vergelijkbaars: bijdragen aan onze kennis van de wereld, is ook aan de orde in het werk van Charlotte Schrameijer. Haar collageknipsels schuiven beelden van een verontrustende natuur en beelden van een poëtische natuur in elkaar tot een nieuw beeld waarin, wat mij betreft, chaos en informatie in gelijke hoeveelheden gemengd zijn. Naar mijn mening presenteren haar collages wat in de wetenschap heet entropie: entropie duidt de mate van chaos van een systeem aan, en daarmee de mate waarin de ontvanger van de boodschap is gemoeid in het ontcijferen van de boodschap die het systeem overdraagt. De uitdaging in deze collages met al hun verleidelijke kwetsbaarheid en discontinue beeldvorming, is de uitdaging van de gelijktijdige ontcijfering en reconstructie van poëzie en paniek. Zoals het water van de zee helder kan zijn en tegelijkertijd extreem vervuild, worden Schrameijers werken welhaast tot zinnebeelden van onze actuele verwarring ten opzichte van ‘de’ natuur…”
ARTIST TALK HAUS 34A 2016
‘In mijn collage-knipsels combineer ik de onrust die ik voel over alles wat gaande is in de wereld met mijn behoefte aan schoonheid en harmonie. Onze wereld raakt steed meer ontwricht door ongelijke verdeling van rijkdom en polarisatie tussen landen en bevolkingsgroepen, oorlogen, terreurbewegingen, een steeds verdere verstoring van het milieu, en natuur- en milieurampen. Maar nog steeds blijven we op de rand van de vulkaan dansen. Foto’s van gebieden waar deze onrust speelt, waar landschappen getuigen van de ontwrichting gebruik ik in mijn collages. Ik snijd ze uit en combineer ze met poëtische natuurbeelden. Ik laat de fragmenten ogenschijnlijk spiegelen zodat een nieuw landschap ontstaat met een nieuwe samenhang, die harmonieus lijkt maar het niet is. Door het snijwerk ontstaat een grillig en kwetsbaar kantwerk en die kwetsbaarheid is een wezenlijk onderdeel van het werk.
Ook de titels zijn wezenlijk. Ik houd van taal en gebruik graag uitdrukkingen en gezegden als titel omdat ze vaak heel beeldend zijn en meerdere betekenissen bevatten.
Zo is er een serie collageknipsels Après nous le déluge. Dit betekent: ‘na ons de zondvloed’ en is een uitspraak die Madame de Pompadour deed toen Lodewijk XV zich grote zorgen maakte na een nederlaag tegen Frederik de Grote van Pruisen (1757). Het drukt een hedonistische levenswijze uit. Waarom zouden wij ons drukmaken over de puinhopen die wij achterlaten voor wie na ons komt? Deze collages bevatten ook letterlijk fragmenten van overstromingen, tsunami, vervuilde wateren etc.
De titel Entre chien et loup betekent letterlijk: ‘tussen hond en wolf’. Ofwel ‘tussen licht en donker’; het uur van schemering waarin je een hond niet van een wolf kunt onderscheiden. En waarin je dus niet weet of je veilig bent of niet. In dit werk heb ik oa fragmenten van een hond en van een wolf verwerkt, met hun reflecties.
Een de titel The age of miracles komt van de Engelse uitdrukking ‘The age of miracles is past’. Shakespeare schreef in All’s well that ends well: “They say miracles are past; and we have our philosophical persons to make modern and familiar things supernatural and causeless.”. Wonderen gebeuren niet meer, en bomen groeien niet tot in de hemel. In deze werken zie je nog resten van de wonderen, en van bomen die tot in de hemel groeien, maar nu als losse eindjes met elkaar verbonden, kwetsbaar, maar samengebracht in een nieuw geheel.’